وَمَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ اءَمْوَا لَهُمُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِیتًا مِّنْ اءَنفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍاءَصَابَهَا وَابِلٌ فََاتَتْ اءُکُلَهَا ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَّمْ یُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلُّ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ.( بقره / 265  .)

             و مثل کسانى که اموال خود را براى خوشنودى خدا

                  و تثبیت ملکات انسانى  در روح خود انفاق مى کنند،

                      همچون باغى است که در نقطــــه بلندى باشـــــد

                        و بارانــــــــــــــهاى درشــــــــت به آن برســـــــــــد

                           و از هواى آزاد و نور آفتاب به حدّ کافى بهره گیرد

                              و میــــــــــــــــوه خود را دو چنـــــــــــدان دهد

                                   که همیشه شـــــــــاداب و باطراوت است

                                    و خداوند به آنچه انجام مى دهید بیناست 

 

.هم مثال آن کسان کانفاق مال

مى نمایند از رضاى ذوالجلال

از ره بینایى و نور یقین

که مر ایشانراست اندر راه دین

هست چون باغى به ارض مرتفع

بیشتر زان گشت خواهى منتفع

گر بر آن بستان رسد باران سخت

کم نگردد نفع او از حسن بخت

بوستانى کز زمین باشد بلند

نیست از تخریب سیل آن را گزند

حاصل از وى بیشتر آید به دست

هم زباغى کو بود بر ارض پست

هست ممکن بلکه هر سالى دو بار

حاصل آرد بى ز آسیبى به بار

بارش او را گرچه ناید سخت تر

نرم و کم یعنى بر او بارد مَطَر

همچنین دان در ثواب انفاقها

گر که للّه است و از اشفاقها

نزد حقّ هر دانه او خرمنى است

بل نه خرمن جنّتى و گلشنى است

حق بر اعمال شما باشد بصیر

چیست تا آن از قلیل و از کثیر(تفسیر صفى ، ج 1، ص 124)

 

وجه تشبیه 

خداوند متعال در این آیه انفاقهاى خالص  را به باغ مرتفع و حاصلخیزى تشبیه کرده است که در برابر نسیم آزاد و آفتاب قرار گرفته باشد و بارانهاى درشت و ریز بر آن ببارد و در نتیجه همیشه سبز و خرم است و محصولى پربرکت و فراوان خواهد داشت وجه شباهت در این تشبیه ، پر برکت بودن  است ؛ یعنى انفاقهاى خالص در راه خدا همواره در حال رشد و نمو مى باشد و هیچ گاه اثرش ضایع نمى گردد.

کلمه وابل  باران درشت  و طلّ باران ریز و شبنم  اشاره به مراتب اخلاص ‍است .

مرحوم فیض کاشانى در ذیل جمله (تَثْبیتا مِنْ اَنْفُسِهِمْ) مى گوید: یعنى در حفظ عمل خالص مراقبت مى ورزند و آن را از آفاتى همچون منّت ، اذیّت ، خود ستایى ، ریا و خود پسندى و امثال این صفات رذیله که عمل نیک آدمى را فاسد مى سازد، حفظ مى کنند.

از این جمله استفاده مى شود که انفاق در راه خدا باعث تزکیه و پاکسازى نفس ‍است و روح انسان را از صفات زشت بخل و مال دوستى پاک مى کند، چنان که قرآن کریم در جاى دیگر به این مطلب اشاره مى کند و مى فرماید:

خُذْ مِنْ اءَمْوَا لِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم ...( توبه / 103 .)؛ از اموال آنها صدقه اى بعنوان زکات  بگیر تا به وسیله آن ، آنها را از رذائل اخلاقى و از دنیا پرستى و بخل  پاکسازى و پرورش دهى .

جمله (وَاللّه بِما تَعْمَلوُنَ بَصیرٌ) هم هشدارى است در باره پرهیز از ریا کارى و هم تشویق و ترغیبى مى باشد در جهت اخلاص یعنى خداوند به طور کامل مراقب اعمال شماست و هیچ چیز از نظر او پنهان نیست .

مى گویند: مرحوم آیت اللّه العظمى بروجردى رحمه اللّه چند روز قبل از وفاتشان با اظهار تاءسف و ناراحتى مى گفتند: خلاصه عمر ما گذشت و نتوانستیم کار خیرى انجام دهیم . یکى از اطرافیان گفت : شما که بحمد اللّه این همه آثار خیر از خودتان باقى گذاشته اید، مساجد و مدرسه ها ساخته اید، شاگردان زیادى تربیت کرده اید، چرا ناراحتید؟!

ایشان این جمله را فرمودند که متن حدیثى است :

خَلِّصِ الْعَمَلَ فَإِنَّ النّاقِدَ بَصیرٌ بَصیرٌ؛ عمل را باید خالص انجام داد، زیرا نقّاد، بسیار بصیر و آگاه است .( اقتباس از تعلیم و تربیت در اسلام ، ص 373.)

 منبع:چهل مثل از قرآن  حسین حقیقت جو