وَإِذا رَاءَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ اءَجْسَامُهُمْ وَإِنْ یَقُولُواْ تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ کَاءَ نَّهُمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ هُمُ ا لْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَتَلَهُمُ اللَّهُ اءَ نَّى یُؤْفَکُونَ

         هنگامى که آنها منافقان  را مى بینى ظاهر آراسته

                     و قیافه هاى آنان تو را در شگفتى فرو مى برد

                            و جذّاب سخن مى گویند که  وقتى حرف مى زنند

                                    تو نیز به حرفهایشان گوش فرا مى دهى !

                                           و اما از نظر باطن چنان بى محتوى هستند

                                                  که  گویى چوبهاى خشکى هستند

                                                        که به دیوار تکیه داده شده اند،

                                                             هر فریادى از هر جا بلند شود،

                                                                    آنرا بر ضدّ خود مى پندارند،

                                                                           آنها دشمنان واقعى تو هستند

                                                                                 پس از آنان بر حذر باش ،

                                                                                      خداوند آنها را بکشد،

                                                                                           چگونه از حقّ منحرف مى شوند

 مساءله نفاق و مـنـافـقـان در اسـلام از زمـانـى مطرح شد که پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم  به مـدیـنـه هجرت فرمود و        پایه هاى اسلام قوى ، و پیروزى آن آشکار شد، و گرنه در مکه تـقریبا منافقى وجود نداشت ، زیرا مخالفان قدرتمند هر چه مى خواستند آشکارا بر ضد اسـلام مى گفتند، و انجام مى دادند، و از کسى پروا نداشتند و نیازى به کارهاى منافقانه نبود  .

و لذا دشـمـنـان شکست خورده براى ادامه برنامه هاى تخریبى خود تغییر چهره داده ، ظاهرا بـه صـفـوف مـسـلمـانـان پـیـوسـتـنـد، ولى در خـفـا بـه اعمال خود ادامه مى دادند نکته مهم اینکه خطر منافقان براى هر جامعه از خطر هر دشمنى بیشتر است ، چرا که از یـکـسو شناخت آنها غالبا آسان نیست ، و از سوى دیگر دشمنان داخلى هستند، و گاه چنان در تار و پود جامعه نفوذ مى کنند که جدا ساختن آنها کار بسیار مشکلى است.

خداوند متعال در این آیه ، منافقان  را که ظاهرى جذّاب و فریبنده و باطنى بى روح و پوچ دارند، تشبیه کرده است به چوبهاى خشکى  که بر دیوار تکیه داده شده است ؛ یعنى منافقان هر چند ظاهرى آراسته و قیافه و هیکلى فریبنده دارند، ولى در باطن سست و توخالى و فاقد هرگونه استقلال و اراده هستند.

مُسَنَّدَة ، یعنى بر دیوار تکیه داده شده . این قید ممکن است ناظر به چوبهاى توخالى و پوسیده اى باشد که به کار ساختمان سازى نمى آید و آنها را جدا نموده و کنار دیوار مى نهند. این چوبها در ظاهر سالم به نظر مى آیند، ولى از داخل پوسیده و پوک شده اند که جز براى آتش کردن و سوزاندن ، به کار دیگرى نمى آیند.

منافقان نیز چنین هستند، چون از درون مریضند، جز فتنه انگیزى و فساد و آتش ‍افروزى ، هیچ خاصیّت دیگرى براى جامعه ندارند.

بعضى گفته اند: شاید مراد از خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ؛ چوبهاى خشک بر دیوار تکیه داده شده ، بتهاى تراشیده باشد که بر دیوار تکیه داده شده اند، که در این صورت تشبیه منافقان به آنها در حسن صورت و بى فایده بودن آنان است .

جمعى دیگر گفته اند: خشب  جمع خشباء است و آن چوبى است که در اندرونش کرم افتاده و از داخل آن را خورده باشد که ظاهر آن صحیح و سالم وانمود مى شود، در این صورت معنایش آن است که منافقان در حسن ظاهر و خبث باطن و فساد عقیده مانند این چوبها هستند.

خلاصه این تشبیه بیانگر تو خالى بودن و تزلزل درونى آنهاست لذا به دنبال آن مى فرماید:

یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ؛ هر فریادى از هر جا بلند شود آن را بر ضدّ خود مى پندارند.

یعنى یک حالت سوء ظنّ و بدبینى جانکاه سر تا سر روح آنها را فرا گرفته و به حکم الخائن خائفٌ از همه چیز، حتى از سایه خود         مى ترسند.

در پایان به پیامبرصلى اللّه علیه و آله و سلّم و مسلمانان هشدار مى دهد و همه را از شرّ مکر و فریب و چرب زبانى آنان بر حذر

مى دارد و مى فرماید:

هُمُ ا لْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَتَلَهُمُ اللَّهُ اءَ نَّى یُؤْفَکُونَ؛ اینها دشمنان واقعى تو و دین حق  هستند پس از شرّ آنان بر حذر باش ، خداوند این گونه افراد را بکشد چگونه از حق منحرف مى شوند؟!.

خطر دشمنان چرب زبان 

حضرت على علیه السّلام حدود چهل صفت براى منافقان بر شمرده ، از جمله در باره چرب زبانى و تلوّن سخنان آنها مى فرماید:

گفتارشان به ظاهر شفا بخش ، امّا کردارشان دردى است درمان ناپذیر، به رفاه و خوشى مردم حسد مى ورزند و بر بلا وگرفتار شدن آنها تاءکید و پافشارى دارند و امیدواران را ماءیوس مى کنند، در هر راهى کشته اى دارند و در هر دلى راهى و در هر مصیبتى اشکى ....

قرآن منافقان را دشمن اصلى مى شمارد و مسلمانان را از خطر هولناک آنان بر حذر مى دارد.

آرى ، خطر دشمن دوست نما، به مراتب از خطر دشمن صریح بیشتر است ، زیرا مسلمان در برابر دشمن آشکار آمادگى دارد، ولى در برابر دشمنى که در ظاهر اظهار دوستى و دلسوزى نموده و اشک تمساح مى ریزد، نه تنها آمادگى ندارد، بلکه انبوهى از افراد سطحى نگر به نفع او تحریک شده و توانشان را در جهت تقویت او به کار مى برند!

برگفته از کتاب تفسیر نمونه وچهل مثل از قرآن